اردكان يزد در هفت هزار سال پيش از اين
اگر بخواهيم به طريق علمي ، يا در واقع چون انسانشناسان و باستانشناسان عمل كنيم با يك فرض ، يا بيشتر با يك سؤال ، شروع مي كنيم :
آيا اردكان در هفت هزار سال قبل وجود داشته است ؟.
براي پاسخ دادن به اين سؤال به عمق تاريخ اين منطقه ، يعني مركز ايران ، باز مي گرديم ؛ و به شهري بنام « ارت » ( شهداد كنوني در شرق شهر كرمان ) مي رسيم كه بنا به مطالعات باستانشناسي در حوالي هفت هزارسا ل قبل از اين وجود داشته است ؛ و بر سر راه هندوستان به شهر سوخته به كرمان و ... تا عيلام و درياي مديترانه از موقعيت ممتازي برخودرار بوده است .
« ارت » ، « ارتا » و « ارته » همان آرد ، ارده و به طور كلي هرچيز نرم و سائيده شده ، به قول مردم يزد « گرد » ( به فتح گاف ) و به قول برخي از اروپائيان پودر هستند . نام ارت از شنزار هاي بسيار نرم آن آمده است و نيمه اول نام اردكان نيز كه با « ارته » يا « ارتا » شروع مي شده است ؛ به همچنين . .
ارت و ارته كان هردو در كنار كوير هائي با خاكي بسيار نرم قرار داشته اند و چون در قلمرو مطالعات زبانشناسي تلفظ واژه « ارت » و « ارته » در منطقه به هزاران سال قبل از اين باز مي گردد تاريخ ارته كان ( نام اردكان كنوني در زمان هخامنشيان ) نيز به همان حدود هفتهزار سال قبل باز مي گردد ؛ با اين تفاوت كه شهداد چون برسر شاهراه بزرگ آسيائي قرار داشته است لابد اهميت بيشتري مي يافته و اكتشافات باستانشناسي به شناخت قدمت آن كمك كرده است ؛ حال آنكه در اردكان نه اكتشافاتي صورت گرفته است و نه در برنامه اجرائي ناحيه قرار دارد
حتي غير از اقداماتي ژورناليستيك ؛ كمترين توجهي باستانشناختي به سنگ نگاره هاي مزرعه مفيدي نشده است .
امٌا با وجود آنكه اين تاريخ و اين وجه تسميه تقريبا" قطعي مي نمايد :
- برخي نام اردكان را ناشي از نام يكي از امشاسپندان و بنابراين در مجموعه هفت شهر ايساتيس قلمداد مي كنند .
- برخي اين فرض را رد نمي كنند كه « ارت » مي توانسته است نام قومي باشد كه در فلات ايران مهاجرت مي نموده هر بخشي از آن در هرجا كه ساكن شده اند نام خود را بر آن محل نهاده اند